اوقات فراغت: مفید یا مضر؟
یادم می آید در اوایل دهه شصت در روستای ما رسم بود پیران محله صبح یا عصر سر کوچه دور هم بنشینند. برخی پیرزنان همزمان که در جمع نشسته بودند پشم ریسی هم می کردند (در گویش دشتستان اصطلاحا به آن پرّه گرداندن می گفتند). یا لباسی را رفو می کردند. برخی از پیرمردان هم با برگ نخل انواع زنبیل و حصیر می بافتند. در واقع آن دقایق اوقات فراغت شان بود. ولی همچنان که در جمع بودند و با بقیه صحبت می کردند کاری هم انجام می دادند.
این پیش کسوتان با وجود سن بالای خود در طول روز هم کار می کردند و باصطلاح بازنشست نشده بودند. چون در محیط روستایی آن زمان چیزی به نام بازنشستگی از کار وجود نداشت. فقط نوع کارها عوض یا کمتر می شد. پدربزرگها همچنان به مزرعه می رفتند و کارهایی را انجام می دادند و مادربزرگها هم در کار خانه و همینطور کشاورزی و دامپروری فعال بودند. زمانی که سر کوچه دور هم می نشستند اوقات فراغت شان بود ولی همان زمان را هم دوست نداشتند به بطالت بگذرانند و سعی می کردند حداکثر استفاده را از آن ببرند. ضمن اینکه کاری که انجام می دادند منافاتی با بودن در جمع نداشت و می توانستند بصورت فعال در گفتگوها شرکت کنند و بگویند و بخندند.
امروزه ما نه تنها از زمان فراغت مان استفاده درستی نمی کنیم که حتی زمانهای اصلی مانند زمان کار و تفریح مان را هم تقریبا به کارهایی که برایمان مضر است تلف می کنیم. در جمع که نشسته ایم سرمان در گوشی تلفن است نه تنها کار مفیدی نمی کنیم که از بودن در آن جمع هم لذت نمی بریم. در این مقاله می خواهیم ببینیم در اوقات فراغت مان چه کارهایی می توانیم انجام دهیم که مفید باشد یا حداقل مضر نباشد. ابتدا لازم است کارهای مفید و مضر را تعیین کنیم.
ویژگیهای کار مفید در اوقات فراغت
اگر ما در زندگی هدف خاصی نداریم و برایمان فرقی ندارد در زندگی به کجا برسیم اصولا کار مفید و مضر هم موضوعیتی ندارد. ولی اگر برای خود اهدافی تعیین کرده ایم و برای رسیدن به آن تلاش می کنیم تعریف کار مفید و مضر به این شکل بدست خواهد آمد: هر کاری که من را به هدفم نزدیک می کند مفید است و کاری که مرا از هدفم دور می کند مضر است. بصورت کلی هر کاری که ما در اوقات فراغت خود انجام می دهیم باید حاوی یکی از این سه ویژگی باشد تا مفید بحساب بیاید: رشده دهنده باشد، نتیجه دار باشد، لذت بخش باشد، استراحت دهنده باشد.
رشد دهنده
عملی که ما انجام می دهیم اگر باعث شود ما به انسان بهتری تبدیل شویم رشد دهنده است. مثلا کسب دانش جزو کارهای رشد دهنده است. وقتی دانش ما افزوده می شود ما بازدهی و عملکرد بهتری خواهیم داشت. همچنین کسب مهارت توانمندی های ما را افزایش می دهد. هر مهارتی که یاد می گیریم قدرت مغز ما را بیشتر می کند و در دنیای بیرون هم باعث می شود کارهای بیشتری و به شیوه بهتری را انجام دهیم.
نتیجه دار
کاری که با انجام آن یک خروجی مشخص بیرونی برای ما دارد. مثلا انواع هنرهای دستی مثل بافتنی و کلا هر نوع کار هنری که نتیجه بیرونی داشته باشد. یا ورزشهایی که به قصد کاهش وزن، تناسب اندام و غیره انجام می دهیم.
لذت بخش
برخی از کارها هم نه رشد دهنده و نه نتیجه دار است ولی حال ما را خوب می کند. مثل برخی تفریحات سالم که بعد از آن ما انرژی خوبی می گیریم که به بقیه کارهایمان برسیم. دورهمی های دوستانه، وقت گذاشتن با خانواده، گوش دادن به موسیقی، خواندن داستان (البته اینها می توانند رشد هم بدهند)، دیدن یک اثر هنری ارزشمند، دیدن فیلم خوب، انواع بازی و ورزش به قصد تفریح و کلا هر چیزی که مفرح باشد و حال ما را خوش کند. فقط باید حواسمان باشد که این کارها اگر از حدی بگذرند دیگر اثر خود را از دست داده و باعث اتلاف وقت و اعتیاد ما می شوند.
هیچ کاری نکردن و استراحت واقعی
گاهی هم حوصله هیچ کاری را نداریم. در این جور مواقع بهتر است هیچ کاری نکنیم و به استراحت مطلق بپردازیم. مثلا دراز بکشیم و به سقف نگاه کنیم. به آسمان نگاه کنیم. دراز بکشیم و چششمان را ببندیم. حتی همین هیچ کاری نکردن ها می تواند به ما استراحت دهد و حال ما را بهتر کند. فایده دیگر آن این است که در چنین اوقاتی کارهای مضر و اعتیاد آور انجام نداده ایم.
کارهای مضر در اوقات فراغت
کاری که هیچ کدام از موارد بالا را به ما ندهد و فقط اتلاف وقت باشد جزو کارهای مضر به حساب می آید. یا تفریحاتی که اعتیاد آور باشد و نتوانیم از انجام آن دست بکشیم یا زمان آنرا کم کنیم. برخی کارها در حد کم آن سرگرم کننده است ولی به دلیل اعتیاد آوری خیلی بیشتر از زمانی که باید به آن اختصاص می دهیم و برعکس حال ما را هم بد می کند مانند:
نگاه کردن به تلویزیون
تماشای تلویزیون به مدت نیم ساعت تا حداکثر یک ساعت در روز می تواند سرگرم کننده باشد. مثلا یک برنامه شاد طنز یا یک مستند حیات وحش، علمی و از این دست می تواند انتخاب بدی نباشد. هرچند همین برنامه ها هم صرفا سرگرم کننده اند و اصلا نمی تواند رشد دهنده یا نتیجه ای داشته باشد.
بدترین بخش تلویزیون اخبار و تبلیغات بازرگانی است که بیشترین تاثیر منفی را بر ما می گذارد. اخبار که بالای نود درصد منفی است و ما را در چرخه ناامیدی، اقدام نکردن و شکست می اندازد. تبلیغات هم مدام به ما می گوید شما ناقص هستید و با کالا، محصولات و خدمات ما کامل و بی نقص خواهید شد.
شبکه های اجتماعی مخل اوقات فراغت
اگر شغل شما در این شبکه ها نیست و برای خرید یا آموزش به آن سر نمی زنید دارید بدترین کار ممکن را با وقت و انرژی تان می کنید. ساختار این شبکه ها به شدت اعتیاد آور طراحی شده است و تمام تلاش طراحان آنها این است که بتوانند شما را بیشتر در آنجا نگه دارند. یعنی مرتب شما را به نقطه جدیدی هدایت می کنند که از قبلی جذاب تر است.
در شبکه ای مثل اینستاگرام شما اغلب دو جور مطلب بیشتر نمی بینید. یا اخبار منفی و بدبختیهای انسانی که روان شما را آزرده می کند ولی مغزتان از روی کنجکاوی به آن علاقمند است، یا لذتها و خوشیهای به نمایش گذاشته دیگران که این هم فقط شما را به فکر بدبختی های خودتان می اندازد که چرا شما به آن خوبی نیستید و آنقدر لذت می برید. در حالیکه شما بقیه زندگی همان آدم را نمی بینید که چه مشکلاتی دارد.
پیام رسانها
اگر درس خود را از آنها دریافت و ارسال می کنید دارید از آن استفاده درست می کنید. در حد ارتباط و حال و احوال با دوستان و خانواده بد نیست. از آن نظر بد نیست که تلفن برای ارتباط ابزار بهتری نسبت به متن است. چون احساس انسان را منتقل می کند. بنابراین اگر تماس تلفنی یا تصویری کوتاه با دوستان و خانواده خود دارید خوب است. بیشتر از آن هم اتلاف وقت است و هم اعتیاد زا است. مخصوصا چتهای طولانی و بی نتیجه، خواندن شایعات و مطالب بدون مرجع و ماخذ که باعث نگرانی بیشتر شما خواهد شد. این پیام رسانها هم دقیقا با فرمول اعتیاد زایی طراحی شده اند.
اینترنت
اینترنت مثل دنیای واقعی است و فواید آن انتها ندارد ولی اگر به قصد وقت گذرانی وارد اینترنت می شوید متاسفانه باید بگویم با نشستن پای بساط مخدرات تفاوتی ندارد. چون نه تنها هیچ چیزی بدست نمی آورید که فقط در دام اعتیاد آن گرفتار می شود. چیزی که جذاب است و انتها ندارد و شما تا ابد هم نمی توانید درصدی از آن را بگردید.
نکته: همه موارد بالا مصداق نگاه کردن به صفحه نمایش است و خستگی چشمی و ذهنی از عوارض آن است. بنابراین شما به معنای واقعی کلمه استراحت نکرده اید.
نتیجه گیری
اگر می خواهید زندگی سالم تر، موفق تر و شادتری داشته باشید باید تا جاییکه ممکن است بر کارهای مفید خود بیافزایید و از کارهای مضر کم کنید. از پیشرفتهای تکنولوژی استفاده بهینه کنید و همیشه مواظب باشید در دام اعتیاد آنها نیافتید.
این مقاله را هم از دست ندهید: استفاده از وقتهای پرت
دیدگاهتان را بنویسید