ابزارهاي رشد فردي: تفكر نقاد
تفكر نقاد یعنی سنجش گرانه اندیشیدن
لطفا به مثالهای زیر توجه کرده و ببینید چقدر برایتان آشنا است:
بارش بادنجان از آسمان
تلاش يك عقاب براي ربودن يك بچه در پارك
پيشبيني كرونا در داستان مصور تنتن
ایرانیها باهوشترین مردم دنیا هستند
حک شدن شعر سعدی بر سردر سازمان ملل
خواص اعجابانگیز شلغم
و هزاران مطلبي كه در شبكههاي اجتماعي و پيامرسانها براي ما ارسال ميشود و ما آنرا چشمبسته ميپذيريم و براي ديگران هم ارسال ميكنيم. غافل از اينكه از خود بپرسیم بر اساس کدام دلیل یا مدرک صحت این مطلب را پذیرفتهام.
اينها مثالهايي ساده از خلا تفكر نقاد است در بين ما است. چيزهايي را ميپذيريم و باور ميكنيم كه اطمینانی به درستی آن نداریم. البته اين پذيرش صرفا در مورد مطالب دریافتی از ديگران نيست. خيلي وقتها آنچه فكر ميكنيم و باور داريم هم نادرست است ولي نميخواهيم به آن شك كنيم.
تفكر نقاد هنر درست اندیشیدن است. بررسی صحت و سقم یک موضوع بجای حدس و گمان یا پذیرش کورکورانه آن
اگر تفكر نقاد نبود ما همچنان فكر ميكرديم هستي به دور زمين ميچرخد.
چرا ما تفكر نقاد نداریم؟
چون فكر كردن كار سختي است. فكر كردن مستلزم صرف زمان و انرژي است. وقتي قرار نيست چيزي را همينطوري قبول كنيم، حداقل كار اين است كه:
- از جنبههاي مختلف آن را بررسي كنيم،
- در كتابها يا منابعي ديگر در مورد آن جستجو كنيم،
- يا صحت و سقم آن را از ديگران بپرسيم.
ولي ما يا بهتر بگوييم مغز ما كار راحت را انتخاب ميكنيم: پذيرش بدون تحقيق. بصورت طبيعي و آموزشنديده ريشههاي تفكر ما بر اساس عادت، تقليد، تكرار، تعصب، خرافات و … است. فلاني گفته، همه ميگويند، دوست دارم اينطوري باشد… هيچكدام از اينها دليل درستي نيست.
استفاده از تفکر نقاد در زندگی
اگر هواپيمايي از بوشهر به مقصد تهران برخيزد در صورتي كه زاويه حركتش يك درجه خطا داشته باشد ممكن است بجاي تهران به مشهد يا تبريز برود. اين مثالي براي اثر كارهاي كوچك و به ظاهر كم ارزش در رشد فردي است. ممكن است شما خواننده گرامي بگوييد اگر من مطلبي را همينطوري بپذيرم چه تاثيري در زندگيام ميگذارد. موضوعي مانند تفكر نقاد هم درست مانند زاويه حركت هواپيما در درازمدت اثر بزرگي بر زندگي ما ميگذارد.
رولف دوبلي در كتاب هنر شفاف انديشيدن 99 خطاي شناختي را فهرست كرده است. خطاهاي شناختي زماني است كه ما به جاي درست انديشيدن راه ميانبر ولي اشتباه را انتخاب ميكنیم اگر اين خطاها را نشناسيم هنگام تصميمگيريهاي حساس زندگي بر آنها تكيه ميكنيم. ميخواهيم سهام بخريم به حرف ديگران تكيه ميكنيم. ميخواهيم گندم بكاريم ميگوييم انشاالله امسال باران ميبارد. چرا؟ چون دوست داريم باران ببارد بجاي اينكه برويم پيشبيني هواشناسي را نگاه كنيم.
یکی از کاربردهای مهم تفکر نقاد در بحث روابط است. ما معمولا اطرافیان خود را بر اساس حدس و گمان و تصورات خود قضاوت می کنیم. روش نقادانه این است که هر موضوعی در مورد اطرافیان برایمان سوال است را از آنها بپرسیم.
در کار و حرفه مثالهای تفکر نقاد می تواند چک و بررسی کردن شواهد و دلایل به جای پذیرفتن چشم بسته آنها است. مخصوصا در بحث آمار و داده های عددی در کارهای اداری. یادمان باشد:
همیشه باید دندان اسب را شمرد
چطور نقادانه فکر کنیم؟
تفكر نقاد يك مهارت است كه نياز به آموزش و تمرين عملي دارد. ولي برای شروع كافي است افكار خود را به چالش بكشيم. از خود سوالهاي چالش برانگيز بپرسيم.
آيا در اين مساله تعصب دارم؟
ممكن است براي اين سوال چند پاسخ وجود داشته باشد؟
ممكن است حق با طرف مقابل باشد؟
از ابزارهاي تفكر نقاد:
مراجعه به آمار،
كنجكاوي،
مشاهد دقيق،
سوال پرسيدن و
گوش كردن دقيق است.
فقط بايد حواسمان باشد تفكر نقاد براي خودمان است. قرار نيست با بقيه بحث كنيم و افكار آنها را زير سوال ببريم.
1 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.